مالکیت معنوی

به حقوقی که به صاحبان ان اجازه بهره برداری از فعالیت های فکری و خلاقانه را می دهد و دارای ارزش اقتصادی و بازرگانی می باشد مالکیت حقوق فکری/معنوی intellectual property یا intangible property می نامند.

مالکیت های فکری/معنوی انواع گوناگونی دارد که شامل مواردی مانند حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی یا هنری یا مالکیت ادبی و هنری معروف به حق مؤلف یا حق تکثیر، حق اختراع، حقوق بر مشتری همانند  سرقفلی حق تاجران وصنعتگران نسبت به نام، علائم تجارتی و صنعتی و اسرار تجاری معروف به مالکیت تجارتی و صنعتی می باشد.

حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری به دو دسته مالکیت معنوی و مالکیت مادی تقسیم می شود.. مالکیت معنوی دارای بعد اعتباری و معنوی می باشد و به مالک آن امکاناتی به منظور حفاظت از مالکیت خود فراهم می سازد.

 به عنوان مثال نویسندهٔ یک کتاب، به غیر از این که نامش به عنوان افریننده  اثر برده می‌شود، می‌تواند اجازه منتشر شدن  آن را بدهد (یا مانع از نشر شود) و هم چنین جلوی دگرگون سازی آن را بگیرد.

گونه دیگر مالکیت فکری مالکیت مادی می باشد که دربرگیرنده اعطای بهره‌برداری مالی و منافع تجاری به دست امده  از مالکیت فکری و در نتیجه اعطای درآمدهای حاصل به مالک مادی، که شخص حقیقی یا حقوقی است، می‌شود.

مالکیت معنوی را نمی توان  واگذار نمود . ولی  مالکیت مادی قابلیت  خرید و فروش  را دارد. به عنوان مثال، کارمند قسمت  تحقیق و توسعهٔ یک شرکت تجاری که در هنگام انجام وظیفهٔ خود به اختراعی دست می یابد. مالک معنوی آن اختراع می باشد .چنانچه مالکِ مادیِ آن اختراع شرکت تجاریِ محل دستیابی به اختراع خواهد بود.

در کشور ایران قوانین مختلفی در رابطه با  مالکیت فکری وجود دارد. «قانون ثبت علائم و اختراعات» مصوب ۱۳۱۰ و آئین‌نامهٔ اصلاحی آن مصوب ۱۳۳۸ به حق مخترع و مالکیت فکری دراداره صنعت و تجارت می‌پردازند. یک عهدنامه بین‌المللی معروف به «اتحادیهٔ پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب ۱۸۸۳، که ایران در سال ۱۳۳۷ به آن پیوسته است ، از دیگر اسناد قانونی ایران در این راستا می باشد . در زمینهٔ حق مؤلف و هنرمند نیز قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و آئین‌نامهٔ اجرائی آن مصوب ۱۳۵۰ در کنار «قانون ترجمه و افزایش کتاب  و نشریه ها و آثار صوتی» مصوب ۱۳۵۲ از منبع های قانونی در حقوق ایران در این زمینه‌است.

جایگاه ایران از نظر جهانی دررابطه با رعایت  نمودن حقوق مالکیت فکری خوب نیست. نتایج بدست امده ازگزارش شاخص بین‌المللی حقوق مالکیت (IPRI) که با بررسی وضعیت ۱۲۹ کشور جهان تهیه و تدوین شده است بیانگر این است که رتبه ایران در فراهم نمودن  حقوق مالکیت فکری از جایگاه ۱۰۷ در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۸ در سال ۲۰۱۵ افزایش یافته‌است.

شرایط برخورداری آثار از حمایت قانونِ حقوق مؤلف

الف. اصالت (Griginality): اصیل بودن و ابداع غیر از نو و جدید بودن است، حتی اگر اثری جدید تر از دیگری باشد، اما به صورت انفرادی و مستقل تدوین شده باشد، با این که شباهت های زیادی میان آن ها برقرار می باشد هر دو مورد حمایت واقع می شوند . شایان ذکر است که نو بودن و اینکه سابقه قبلی نداشته باشد از شرایط حمایت از آثار اختراعی می باشد.

ب. مشروعیت: اصول قانونگذار این است که از منافع و مصالح اجتماع حمایت نماید و چنانچه اثری مخالف با نظم عمومی و شرف و اخلاق عمومی باشد، از لحاظ قانونی و حقوقی اعتبار ندارد.

ج. شرایط دیگری هم در بعضی موارد به منظور برخورداری از حمایت قانونی بیان شده است که بیش تر به مرحله اجرای این حقوق مربوط می شود تا این که ناشی از ماهیت و ذات این حقوق باشد. مانند اگهی مشخصات بر روی هر نسخه همراه با علامت ثبت و..